Bronfenbrenner’in insan ilişkilerinin örüntüsünü kategorize etmek ve birbirleriyle iç içe geçmiş, sürekli etkileşim halinde olan sosyal bağlarını anlamlandırmak adına ortaya koyduğu gelişim psikolojisi teorisinin adı Ekolojik Sistemler kuramıdır. Bu kuram insanın evrendeki her bir olgu ve olay ile uzaktan yakından ilintili bir yaşantısı veya dolaylı-doğrudan deneyimi olduğu görüşü, en temel açıklayıcısıdır. En yakınımızda, ailemizde yaşadığımız gündelik hayattan kaynaklı etkilerden tutun da içinde yaşadığımız zaman diliminin dolaylı olarak hayatımıza getirdiği ve bizim neredeyse hiç kontrolümüzde olmayan olaylara varana değin, arada kalan tüm sosyal olguları içeren bir bakış açısına sahip olan Ekolojik Sistem kuramı; kültür ve insan ilişkilerinin gelişiminde çok tutarlı açıklamalar getirmektedir.

Bu kuramın detayını vermek yerine, kurama en son eklenmiş olan Kronosistem halkasının kuşaklar arasındaki çatışmalara nasıl etki edebildiğine vurgu yapmak istiyorum. Öncelikle kronosistem; en kaba anlatımı ile içinde yaşadığımız zaman diliminin kaçınılmaz sosyal getirilerini ifade etmektedir. “Zamane Gençleri” tanımlamasını hepimiz hayatımızda çeşitli zamanlarda büyüklerimizden duymuşuzdur. İşte kronosistem tam olarak yaşadığımız yüzyılın içinde barındırdığı tüm teknolojik, sosyal ve bilimsel gelişmelerden kaynaklı ortaya çıkan yaşam şeklinin tam karşılığıdır.

Hal böyle olunca kuşaklar arsındaki farklılıklar çeşitli uyuşmazlıklara sebep olmaktadır. Bunun sebebi sonraki veya önceki kuşağı kendi kısıtlı bakış açımızla, kendi yaşantımızın şekil verdiği kadrajımızla anlamlandırma çabamızdan kaynaklanmaktadır. Bizim zamanımızda böyle miydi kolaycılığına kaçarak iletişimsel ve toplumsal sorunları bu minvalden yorumlamak çatışmaların tetikleyicisi olmaktadır. Dünya nüfusunun çok ciddi bir oranını yakında temsil edecek olan Z kuşağı günümüzde en çok tartışılan sosyal grupların başında gelmeyi başarmış durumdadır.

2000 yılından bu yana dünyaya gelen insan nüfusunu tanımlarken kullanılan Z kuşağı içinde yaşadığı çağın baş döndürücü teknolojik ve toplumsal etkilerine, sosyal gelişimin dışa en açık olduğu çocukluk zamanında maruz kaldığı için önceki kuşaklardan farklı reflekslere sahiptir. Teknolojiye daha hızlı adapte olma, bilgiye uzaktan erişebilmeyi daha çok sevme, sosyal medyada vakit geçirmeyi aile ortamında vakit geçirmeye daha fazla meyilli olma, çabuk sıkılma gibi özellikler bu çağdaki kuşağın tanımlanması için sıklıkla kullanılan kalıplardır. Galiba en çok eleştiriye maruz kalan kuşak da bu kuşak desem çok da yanlış olmayacaktır.

Hızlı yaşamları, teknolojiye yönelik eğilimleri üzerinden sürekli tokatlanan bu kuşağın gelin kaynana çekişmesi tadında yıllardır süregelen kuşak çekişmesinden payını almaması mümkün olmazdı zaten. Hatta kimileri eleştiri dozunu arttırarak bu kuşağın ahlaki değer yargılarına yönelik tehdit oluşturduğunu ima etmeye varacak çıkışlarda bile bulunabiliyor.

Tekrarlı bir hatayı ifade eden bu eleştirilerin anlayıştan, yorumlama eksiğinden ve zamanın ruhunu-kronosistemi anlamamaktan kaynaklandığı çok açıktır. Gençlerin önüne cazip bir ideal ve düşünce dünyası koyamadığımız sürece eleştirmekten başka içimizin şişini alabileceğimiz bir uğraşımızın olmayacağı kehanet değildir. Yorumlamanın temeline değişen dünya, teknolojik gelişmeler, dünyayı etkisi altına alan ekonomik ve toplumsal olaylar gibi bizi daha rasyonel sonuçlara götürecek bir perspektif koyabildiğimiz zaman başarının ve bu gençlerin muhteşem potansiyelinin şahitleri olabiliriz.

Bir başka çelişki alanı ise Z kuşağını yetiştiren kişilerin Y ya da X kuşağından olmaları ve bu kuşağın da kendi değer yargılarına sahip olması için ısrarcı tutumlar sergilemeleridir. İşte tam da bu yüzden öğretmenlik vazifesini üstlenen bireylerin sürekli bir güncelleme içinde olması zorunluluktur. Öteki türlü yazılımların uyuşmaması sebebiyle bu kuşağın dünyasında bizim öğretilerimizin sistemde bir ifade bulması mümkün değildir.

Sevgiyle ve Sağlıkla…